Pałac w Jarnołtowie został zbudowany ok. 1770 roku przez ucznia Immanuel Kanta, Jerzego Fryderyka Hülsena. Pałace tego typu nazywano dworem Hülsenów (Hülsenhof). Dwór ten położony był w obficie zadrzewionym, pięknym parku, przetrwał on w mało naruszonym stanie do roku 1975.
Tuż po po wojnie w pałacu składowane były księgozbiory królewieckie. Ulokował je tu Jan Grabowski, który z ramienia Ministerstwa Kultury zabezpieczał dzieła sztuki na naszym terenie. To dzięki niemu trzy wagony cennych książek uratowano przed wywiezieniem do ZSRR, trafiły one do olsztyńskiego muzeum.
Przez pewien okres opustoszały dwór Hülsenów zajęła wiejska szkoła, a na folwarku zamieszkali przybysze z Rzeszowszczyzny, gdy szkołę przeniesiono do innego budynku, gmina sprzedała pałac w ręce prywatne. Nowy właściciel zmienił go na stodołę, której wnętrze zdobiły marmurowe kominki, barokowe piece, piękne schody o ażurowej balustradzie dekorowanej ptakami itd. Potem pałac rozebrano, ale nie całkowicie, rozebrano tyle ile potrzeba było cegieł, wycięto stare drzewa, rozebrano kaplicę grobową w parku.

Zdjęcie dworu z 1920 roku:

Obecnie pałac wygląda jak na zdjęciu poniżej.

W powyższym materiale wykorzystano publikacje z Gazety Olsztyńskiej.
(ak)

Szkic dróg i alei kompleksu dworsko-parkowego oraz centrum wsi Jarnołtowo w XVIII wieku.

W roku 1770 ówczesny właściciel majątku ziemskiego Jarnołtowo Jerzy Fryderyk Hülsen wybudował w północnej części miejscowości pałacyk. Wolno przypuszczać, iż w tym samym czasie powstał kompleks parkowy otaczający dworek. Przybliżony układ architektoniczny parku obrazuje poniższy szkic.

Na podstawie analiza mapy z 1796 roku wolno twierdzić, iż obszar ziem uprawnych ówczesnego Gross Arnsdorf był znacznie mniejszy od dzisiejszego Jarnołtowa. Zmiana nastąpiła kosztem wykarczowania części lasów. A mianowicie tzw. Wielko Jarnołtowski Las na jego północnym wschodzie obejmował obszar od m. Bądki po Fiugajki, tak, iż obecna droga z Jarnołtowa do Bart przebiegała wówczas w znacznej długości przez ten las. Także dzisiejsze pola orne po obu stronach drogi z Jarnołtowa do Budwit (obecne Przyborowo) porośnięte były lasem ciągnącym się do rzeki Dzierzgoń (na odcinku Kadzie – Wielki Dwór) i łączył się wąskim przesmykiem, na wysokości połowy drogi Jarnołtowo – Wielki Dwór z tzw. Wielko Jarnołtowskim Lasem.

Układ dróg był w dużym stopniu podobny do stanu aktualnego, natomiast zabudowa ograniczała się do ścisłego centrum wsi i rozciągała się od dworku z zabudowaniami gospodarczymi wzdłuż drogi, aż do skraju rozwidlenia do Bart i Bądek. Różnicę stanowi nieistniejąca dziś droga od mostu na Fiugajce w kierunku dzisiejszego cmentarza (wówczas jeszcze nie istniał) i dalej do skrzyżowania w lesie z drogą Badki – Wielki Dwór oraz dodatkowa droga do Drynek wychodząca, około 0,5 km za wsią, z drogi Jarnołtowo – Fiugajki. Także zabudowa Małego Jarnołtowa, dzisiejszego Jarnołtówka ograniczała się tylko do kilku budynków małego folwarku Hülsenów. Stan ten ilustruje niżej zamieszczony wycinek mapy z 1796 roku.

Warszawa, grudzień 2011 r.

Zbigniew Jerzy Woś
zbigows@gmail.com