Arnoldsdorf – Arnoldisdorf – Arnsdorf – Groß Arnsdorf – Arnoldowo – Arniewo – Jarnołtowo
1243 – Włączenie terenów Jarnołtowa do pierwszej nowopowstałej na tych terenach diecezji pomezańskiej; określono i opisano po raz pierwszy granice administracyjne tej ziemi.
1308 – Oficjalne założenie wsi Jarnołtowo. Komtur dzierzgoński Zyghard von Schwarzburg (Sigehardus de Swarczburg) nadał zasadźcy (sołtysowi) Heinrichowi przywileje i wieś Arnoldsdorf (Arnoldisdorf) z 75 włókami (ok. 1350 hektarów) na prawie chełmińskim na lokację.
1308 – Erygowanie parafii w Jarnołtowie.
1317 – Potwierdza się istnienie w Jarnołtowie kościoła – drewnianej Kaplicy Matki Bożej.
18 stycznia lub 2 lutego 1317 – Komtur dzierzgoński Luter von Brauschweig (Brunszwik) potwierdził nadanie przywileju lokacyjnego wsi Jarnołtowo.
1329 -1335 – Budowa murowanego kościoła w Jarnołtowie, dzisiejszej części nawowej.
1340 -1350 – Rozbudowa kościoła w Jarnołtowie, dobudowanie dzisiejszej części prezbiterialnej.
4 grudnia 1351 – Konsekracja kościoła w Jarnołtowie przez biskupa pomezańskiego Arnolda.
21 lipca 1410 – Wojska króla Władysława Jagiełły w marszu z pod Grunwaldu na Malbork przechodziły przez ziemie Jarnołtowa, kierując się na Przezmark (Preußisch Mark). Poprzedzającą ten dzień noc, król biwakował w Czulpie.
1454-1466 – Wojna 13 letnia objęła swymi działaniami Jarnołtowo, wieś została spalona i ograbiona.
19 października 1466 – Jarnołtowo pozostające dotychczas w państwie zakonnym, na mocy drugiego pokoju toruńskiego przechodzi do nowopowstałego świeckiego księstwa pruskiego. Dotychczasowa władza nad wsią z komturii Dzierzgońskiej (Alt Christburg) przechodzi w ręce starosty z siedzibą w Przezmarku (Preussisch Markt). Natomiast położone niedaleko Jarnołtowa: Dzierzgoń, Sztum, Malbork, Elbląg – weszły w skład utworzonych Prus Królewskich, najpierw jako prowincja Korony Polskiej, a od 1569 r. inkorporowane do Polski, gdzie należały do 5 VIII 1772 r. (I rozbiór Polski).
1527 – Biskup pomezański Erharda von Queis zrzeka się władzy świeckiej w Pomezanii na rzecz księcia Albrechta Hohenzollerna.
Wtorek 1 grudnia 1530 – Pruski książę Albrecht Hohenzollern (Albrecht von Brandenburg-Ansbach) nadał wieś Arnsdorf z 80 łanami braciom Jakubowi von Dieben i Jerzemu von Dieben (późniejsza pisownia Diebes), jako majątek rycerski za wierną ich służbę i służbę ich przodków.
1554 – Przejęcie kościoła w Jarnołtowie przez protestantów, z proboszczem pastorem Marcinem Messelwerder´em.
1585 – Ludwisarz Rossman wykonał dzwony dla kościoła w Jarnołtowie, zamontowano je na drewnianej dzwonnicy po zachodniej stronie kościoła.
1626 -1629 – Podczas wojny polsko – szwedzkiej Jarnołtowo było okupowane na przemian: raz przez Polaków, raz przez Szwedów, w pobliskim Przezmarku stacjonował krótko szwedzki król Gustaw Adolf.
1649 – W kościele wmurowano kamienną płytę nagrobną, wykonana z kamienia wapiennego zdobioną techniką płaskiego reliefu z inskrypcjami oraz kartuszami herbowymi rodziny von Diebes – właścicieli Jarnołtowa. Kolejną podobną płytę wmurowano w związku z pochówkami w latach 1684 i 1703.
1742 – Własność wsi przechodzi z rąk rodu von Diebes w ręce rodu von Hülsen, w związku z przejęciem majątku przez Bernarda Fryderyka von Hülsena (niem. Bernhard Friedrich von Hülsen) ożenionego z Elizabeth von Diebes.
1750 -1754 – Pobyt światowej sławy filozofa Immanuela Kanta w Jarnołtowie, jako prywatnego nauczyciela w majątku Bernarda Karola Fryderyka von Hülsena.
1770 – Jerzy Fryderyk von Hülsen wybudował w Jarnołtowie dworek wraz z obszernym parkiem.
1772 -1998 – Jarnołtowo pozostaje w obrębie powiatu morąskiego.
1782 – Jarnołtowo liczy 32 domy (dosłownie dymy).
1800 – Jerzy Fryderyk von Hülsen zawiesił dobrowolnie pańszczyznę i poddaństwo, za co król Prus Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern nadał mu dziedziczny tytuł hrabiowski.
1820 – w wieku 76 lat zmarł Jerzy Fryderyk hrabia von Hülsen najmłodszy z jarnołtowskich uczniów Immanuela Kanta, dziedzic Jarnołtowa, budowniczy miejscowego pałacyku dworskiego.
1807 – Okolice Jarnołtowa przez 32 tygodnie były okupowane przez francuską armię Napoleona I Bonapartego.
1836 – Do kościoła dobudowano od strony północnej dodatkowe wejście w postaci przybudówki, dzisiejszą kruchtę.
4 marca 1841 – Na wniosek Augusta Fryderyka hrabiego von Hülsena folwarkowi usytuowanemu w południowej części dzisiejszego Jarnołtówka nadano urzędową oficjalną nazwę Hülsenhof.
1848 – W części północnej Jarnołtówka Carl Krogoll wybudował drewniany młyn wiatrak, typu koźlak.
1851 – W związku ze ślubem córki Augusta Friedricha von Hülsena (który nie posiadał męskiego potomka) Karoliny Ernestiny Friederiki Charlotty Augusty Wilhelminy Elisabeth, siedmiu imion, własność majątku Jarnołtowo przechodzi z rąk rodu von Hülsen w ręce wywodzącego się z Westfalii Friedricha Wilhelma barona von Printz (spotykana też pisownia Prinz von Buchau).
19 stycznia 1858 – W Jarnołtowie zmarł ostatni z szlacheckiego rodu von Hülsen właściciel jarnołtowskiego majątku generał-major August Friedrich Ernst Bernard hrabia von Hülsen, urodzony 24 sierpnia 1779 roku w Jarnołtowie, syn Georga Friedricha hrabiego von Hülsena i Karoliny z domu hrabiny von Kanitz. Wieloletni adiutant ministra wojny, a później kolejno komendant Twierdzy Wisłoujście i komendant gdańskiego garnizonu, rycerz Zakonu Joannitów, członek Izby Panów parlamentu Królestwa Prus. Spoczął obok zmarłej 24 marca 1854 r. swojej żony Charlotty z domu von Brandenstein w krypcie grobowej na wzgórzu w parku obok ówczesnego jarnołtowskiego pałacu.
1858 – W Jarnołtowie w 22 gospodarstwach mieszka 275 mieszkańców.
sierpień 1869 – w Groβ Arnsdorf (dzisiejsze Jarnołtowo) oddano do użytku nowo wybudowany szpital hospicjum (Siechenhaus) nazywany potocznie domem starców. Przebywało w nim średnio 20 pacjentów. Pod względem medycznym patronował mu szpital w Zalewie.
1870 – Pożar kościoła w Jarnołtowie.
1878 – Zakończono odbudowę kościoła po pożarze. Świątynia otrzymała wykonany w 1874 r. w pracowni R. Bartscha drewniany ołtarz z jednoosiową nastawą, z płyciną nawiązującą do gotyku, bo zwieńczoną ostrym trójkątem oraz płaskorzeźbionym i złoconym obramieniem, mieszczącą olejny na płótnie obraz serca Pana Jezusa.
1890 – Po rozwodzie barona Printza z Karoliną z domu von Hülsen majątek ziemski Jarnołtowo został sprzedany i jego właścicielem zostaje baron von Spiegel-Borgenbrech z Westfalii.
1918 – Po bankructwie barona von Spiegel-Borgenbrecha majątek ziemski Jarnołtowo zakupuje Wschodnio-Pruskie Towarzystwo Ziemskie i dokonuje jego parcelacji na mniejsze gospodarstwa rolne. Natomiast kompleks parkowo dworski zakupiła przybyła z Francji Charlotta de Beaulier z siostrą.
12 grudnia 1926 – Kościół otrzymał dwa nowe dzwony, poprzednie zarekwirowano na potrzeby militarne I wojny światowej. Wówczas wybudowano stylizowaną na gotyk dwukondygnacyjną dzwonnicę pełniącą też rolę bramy wejściowej. Większy z dzwonów miał upamiętniać poległych żołnierzy w pierwszej wojnie światowej, o czym świadczy naniesiona na jego płaszczu inskrypcja „ZUM GEDÄCHTNIS UNSERER GEFALLENER † 1914-1918″ (tłum. Ku pamięci naszych poległych † 1914 – 1918).
1935-1936 – Budowa nowej szkoły w Jarnołtowie. Spalona przez Armię Czerwoną w styczniu 1945 roku.
1938 – Jarnołtowo zamieszkuje 609 mieszkańców.
1944-1945 – W dworku składowano księgozbiory królewieckie, które przywiezione tu zostały z bombardowanego miasta. Były wśród nich m. inn. cenne odpisy recesów sejmu Prus Książęcych z lat 1541-1568 oraz archiwalia Uniwersytetu Królewieckiego oraz oryginały tekstów Kanta z lat 1776-1791, głównie jego odezwy do studentów, publikowane w przeddzień semestru letniego i zimowego. Część tych archiwaliów przechowywana jest obecnie w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Olsztynie gdzie trafiły w listopadzie 1946 r. z tymczasowej składnicy na terenie Morąga. Inne księgozbiory trafiły do bibliotek uniwersytetów w Toruniu i Warszawie oraz Biblioteki Narodowej w Warszawie.
24 stycznia 1945 – W godzinach przedpołudniowych do Jarnołtowa wkroczyły podpodziały 5. Armii Pancernej Gwardii dowodzonej przez gen. płk. wojsk panc. Wasilija Timofiejewicza Wolskiego.
6 lutego 1945 – Wywieziono do obozów zdolnych do pracy Niemców.
1945 -1946 – Przybywają i osiedlają się pierwsi osadnicy, głównie z Pomorza, Polesia i Mazowsza, w 1949 roku wieś dopełniają przesiedleni osadnicy z Rzeszowszczyzny.
maj 1945 – Wieś przechodzi pod polską administrację, uzyskuje nieformalne nazwy najpierw Arnoldowo, a później Arniewo; przez kilka miesięcy staje się siedzibą gminy.
wrzesień 1945 – Powołano Ochotniczą Straż Pożarną z podręcznym sprzętem gaśniczym. Dopiero w 1951 r. OSP otrzymała motopompę spalinową.
3 grudnia 1945 – Wywóz z Jarnołtowa do Niemiec całej ludności deklarującej niemieckość.
marzec 1946 – Oficjalne uruchomienie w Jarnołtowie (w budynku starej szkoły – dziś nieruchomość nr 57 naprzeciwko sklepu) polskiej szkoły podstawowej w zakresie 4 klas. Pierwszym nauczycielem jest pan Piasecki.
czerwiec 1946 – W budynku przedwojennego domu starców zorganizowano państwowy Dom Dziecka.
1947 – Szkoła podstawowa w Jarnołtowie przenosi się na kilka miesięcy do budynku dworku.
22 sierpnia 1947 – Używane przemiennie nieformalne nazwy wsi Arniewo i Arnoldowo nie zostają zaakceptowane, na podstawie Rozporządzenia Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947 r. Gross Arnsdorf zostaje zastąpione oficjalną nazwą Jarnołtowo.
1948 – Państwowy Dom Dziecka zostaje przeniesiony z Jarnołtowa do Boguchwał, a w jego miejscu zorganizowano Dom Starców.
1949 – Dom Starców zostaje przeniesiony do Starych Jabłonek k. Ostródy, a w jego miejsce przeniesiono szkołę podstawową i mieszkania nauczycieli.
1950 -1952 – Z nakazu władz podjęto próby założenia w Jarnołtowie rolniczej spółdzielni produkcyjnej, wobec niechęci i oporu rolników zamiar ten w pełni nie został zrealizowany.
1954 – 1957 – Jarnołtowo podlega administracyjnie pod Gromadzką Radę Narodową w Bartach. Od 1957 roku do dziś pierwszym szczeblem podległości administracyjnej pozostaje urząd w Małdytach.
1957 – Szkoła Podstawowa w Jarnołtowie rozpoczęła nauczanie w zakresie 7 klas.
17 czerwca 1958 – wyjazd ostatniego przedwojennego mieszkańca Jarnołtowa – Jakuba Kalińskiego z rodziną, na stałe do Dolnej Saksonii na terenie Niemiec.
1959 -1961 – Remont kościoła, m. inn. pokrycie fasady kościoła i blend szczytów tynkiem piaskowo-wapiennym, naniesienie nowych powłok malarskich wewnątrz kościoła oraz namalowanie postaci Ewangelistów na drewnianym suficie.
1961 – W Jarnołtowie zainstalowano pierwszy telewizor, otrzymała go szkoła podstawowa, gdzie uruchomiono świetlicę szkolną.
1962 – Reerygowano kościoł i parafię przez Kościół rzymskokatolicki, po 400 latach sprawowania tu posługi duszpasterskiej przez protestantów (nieformalnie kościół przejęto w 1945 roku, ostatnim pastorem był Both). Celebry dokonał ks. biskup Tomasz Wilczyński – biskup olsztyński, zarządca diecezji warmińskiej. Proboszczem wówczas był ks. Roman Przybyłowicz.
1964 – W Jarnołtowie uruchomiono ośrodek kultury – Klub Książki i Prasy.
1966 – Szkoła Podstawowa w Jarnołtowie rozpoczęła nauczanie w zakresie 8 klas.
czerwiec 1967 – Szkołę Podstawową w Jarnołtowie opuszczają pierwsi absolwenci kształcenia ośmioklasowego: Badzyńska Janina, Fiedosiuk Ewa, Gręda Teresa, Górak Władysław, Kołcun Teresa, Licznerska Jadwiga, Mielcarz Halina, Rozpara Emilia, Rutkowska Krystyna i Woś Zbigniew.
1973 – Degradacja Szkoły Podstawowej w Jarnołtowie, ograniczono nauczanie klas starszych, pozostawiając naukę jedynie w zakresie klas I-IV. Starsi uczniowie kontynuują naukę w szkole w Wielkim Dworze.
1986 – Budowa studni oraz stacji pomp i uzdatniania wody, a także uruchomienie sieci wodociągowej całej wsi. W 2000 r. dokonano remontu i modernizacji stacji uzdatniania wody.
27 kwietnia 1994 – Uroczyste odsłonięcie, na budynku szkoły, tablic pamiątkowych poświęconych pobytowi w Jarnołtowie Imannuela Kanta. W 2019 roku tablice przeniesiono i zamontowano je na fasadzie neogotyckiej wieży dzwonnicy miejscowego kościoła.
1 stycznia 1999 – Zlikwidowano powiat morąski, Jarnołtowo zostaje włączone do nowo powstałego powiatu ostródzkiego.
1 października 1999 – Zamknięcie trasy kolejowej Malbork – Małdyty. Jarnołtowo poprzez likwidację stacji kolejowych Połowite i Budwity utraciło bliski dostęp do kolei żelaznej.
styczeń 2000 – Sprawozdanie Urzędu Gminy w Małdytach wykazuje, iż Jarnołtowo i Jarnołtówko łącznie liczą 373 mieszkańców i 100 gospodarstw domowych.
31 sierpnia 2000 – Zlikwidowano Szkołę Podstawową w Jarnołtowie, ostatnim jej dyrektorem była Pani Zofia Bielińska. Wkrótce po tym budynek podzielono na mieszkania i sprzedano osobom prywatnym.
31 marca 2008 – Według danych Urzędu Gminy, Gminę Małdyty zamieszkuje 6677 osób z czego 318 mieszka w Jarnołtowie. Wieś zajmuje powierzchnię 1050 hektarów, w tym: lasy – 64, wody – 26, użytki rolne – 833, tereny mieszkalne – 35, inne – 92. We wsi jest 74 gospodarstw rolnych o powierzchni od 4,5 do 110 ha.
2008 – Obchody 700-lecia Jarnołtowa, podczas których: odsłonięto pamiątkowy kamień z okolicznościowym napisem; w kruchcie kościoła wystawiono historyczne fotografie dotyczące wsi; zawieszono banery informacyjne; wydano okolicznościowe pocztówki.
2008-2009 – Przeprowadzono przebudowę i generalną modernizację oraz oddano do użytku mieszkańców świetlicę wiejską.
1 maja 2010 – W Jarnołtowie odbyły się gminne obchody Dnia Strażaka. Dokonano odsłonięcia pamiątkowej tablicy z napisem „Założycielom i współtwórcom OSP w Jarnołtowie za ich trud na rzecz społeczności. Druhny i Druhowie OSP w Jarnołtowie. Jarnołtowo, dn. 1.05.2010”.
2011 – Przebudowano i oddano do użytku nowy most na Fiugajce w Jarnołtowie, na drodze w kierunku Wielkiego Dworu.
2013 – Przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dokonano remontu więźby dachowej, wymiany obróbek blacharskich i poszycia dachu jarnołtowskiego kościoła oraz przykościelnej bramy-dzwonnicy. Na terenie przykościelnym wybudowano kaplicę pogrzebową.
2015 – Przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wykonano odwodnienie i izolację pionową fundamentów kościoła oraz odsłonięto (dotychczas otynkowany) i odnowiono kamienny gotycki cokół kościoła; dokonano też renowacji wszystkich elewacji budowli.
15 września 2015 – Po kilkudziesięciu latach funkcjonowania zakończył działalność jarnołtowski punkt skupu mleka (nazywany potocznie “zlewnią”). Budynek wystawiono na sprzedaż. W kolejnych latach wybudowano w tym miejscu budynek mieszkalny.
wrzesień 2019 r. – Rozpoczęto prace zmierzające do ogrodzenia i nowego zagospodarowania terenu wokół jarnołtowskiego kościoła z budową “Zakątka Immanuela Kanta” w jego północno zachodniej części.
2020 – Obok kościoła wybudowano utwardzony parking o powierzchni 180 metrów kwadratowych, z 14 miejscami dla samochodów osobowych. Wykonano także chodnik utwardzony, o powierzchni 270 metrów kwadratowych, na terenie od przystanku autobusowego do sklepu. W ciągu chodnika zrealizowano 2 przejścia dla pieszych: jedno tuż przy dzwonnicy w drodze do kościoła, drugie w okolicy sklepu.
2021 – Wykonano remont konserwatorski elewacji ścian szczytowych jarnołtowskiego kościoła, wybudowano fragment jego ogrodzenia od strony południowej; położono posadzki granitowe w kruchcie wejściowej oraz na schodach.
2022 – Ukończono prace remontowe prawdziwej perły architektury sakralnej w Jarnołtowie, którą jest neogotycka brama-dzwonnica.
20 sierpnia 2022 – Uroczystą mszą w jarnołtowskim kościele rozpoczęły się uroczystości 100-lecia ochrony przeciwpożarowej w Jarnołtowie. Ich finał miał miejsce na boisku sportowym i placu rekreacyjnym obok stawu w centrum wsi. Był uroczysty apel, przemowy, podziękowania, wyróżnienia i odznaczenia oraz wiele atrakcji podczas strażackiego pikniku. W uroczystościach wzięli udział zaproszeni goście, miedzy innymi: senator RP Bogusława Orzechowska, Wojewoda Warmińsko-Mazurski Artur Henryk Chojecki, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego Gustaw Marek Brzezin, Zastępca Warmińsko-Mazurskiego Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w Olsztynie st. bryg. Tomasz Ostrowski, Komendant Powiatowy PSP w Ostródzie mł. bryg. Łukasz Jasiński, Komendant Powiatowy PSP w Iławie st. bryg. Piotr Wlazłowski, Prezes Gminnego Związku OSP w Małdytach i jednocześnie Wójt Gminy Małdyty Marcin Krajewski,
4 września 2022 – Na terenie przykościelnym, w sąsiedztwie “Zakątka Kanta”, w miejscu dawnego cmentarza w Jarnołtowie dokonano uroczystego odsłonięcia symbolicznego obelisku, kamienia z dwoma tablicami pamiątkowymi – w języku polski i niemieckim, poświęconego pamięci pochowanych tu dawnych mieszkańców zarówno katolików jak i ewangelików.
2023 – Realizowano budowę nowego domu mieszkalnego, na skraju centrum wsi, tuż za dawnym parkiem dworskim, przy drodze w kierunku Jarnołtówka.
W sierpniu ukończono budowę, w śladzie dotychczasowej drogi polnej, nowej utwardzonej asfaltem drogi łączącej centrum wsi, poprzez drogę powiatową nr 1207 N, z cmentarzem komunalnym w Jarnołtowie.
W grudniu zakończono konserwację i renowację ołtarza w jarnołtowskim kościele. Stworzonemu w 1874 r. w pracowni R. Bartscha (pierwotnie jednoosiowemu) ołtarzowi przywrócono historyczną formę, ornamentykę i kolorystykę, usunięto wtórne przemalowania farbą olejną, odtworzono brakujące elementy, dokonano konserwacji elementów drewnianych, obrazu Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz figury Chrystusa Króla.
8 czerwca 2024 – Z okazji 300. urodzin Immanuela Kanta, nawiązując do jego niemal czteroletniego pobytu w majątku jarnołtowskich von Hülsenów, zorganizowano w Jarnołtowie międzynarodową konferencję popularno naukową poświęconą dorobkowi naukowemu i życiu Immanuela Kanta. Wydarzeniu towarzyszyło odsłonięcie na budynku dawnej szkoły muralu z podobizną i cytatem Kanta, wystawa tablicowa “Królewiec – Albertyna – Kant”, promocja okolicznościowego znaczka pocztowego oraz piknik integracyjny na terenie przykościelnym.
Warszawa, 2024 r. Zbigniew Jerzy Woś
zbigwos[at]gmail[dot]com